Có má»™t sá»± thật Ä‘áng ngạc nhiên về “Người tiá»…n Ä‘Æ°a” là tác phẩm này Ä‘ã phải Ä‘i đường vòng để đến được vá»›i công chúng Nhật dù Ä‘ây là má»™t bá»™ phim của Nhật Bản. Phim của đạo diá»…n Takita Yõjirõ, dá»±a theo cuốn hồi kí của Aoki Shinmon, được ra mắt tại Liên hoan phim thế giá»›i Montreal vào tháng 08/2008, đạt được giải thưởng lá»›n và má»™t tháng sau Ä‘ó má»›i có cÆ¡ há»™i ra mắt bản tiếng Nhật ở trong nÆ°á»›c.

Ngay lập tức, “Người tiá»…n Ä‘Æ°a” (tên tiếng Anh là Departures) Ä‘ã gây tiếng vang lá»›n, nhận được giải thưởng của Viện Hàn Lâm Nhật Bản, trở thành bá»™ phim có doanh thu cao nhất năm, đồng thời, là bá»™ phim Nhật đầu tiên gặt hái danh hiệu cao quý “Phim nói tiếng nÆ°á»›c ngoài hay nhất” trên thảm đỏ Oscar vào năm 2009.

Lần đầu tiên, người ta thấy má»™t bá»™ phim về tầng lá»›p Burakumin thành công vang dá»™i đến nhÆ° vậy, dù trÆ°á»›c Ä‘ó, những nhà phát hành phim Ä‘ã tỏ ra khá lo ngại. Đây là tầng lá»›p vốn bị xã há»™i và dÆ° luận Nhật coi thường, thậm chí gán cho cái danh “dÆ¡ bẩn” bởi công việc mà họ chọn làm. Nhân vật chính của phim là Daigo Kobayashi, má»™t nhạc công Cello trong dàn nhạc giao hưởng nhỏ tại Tokyo. Sau khi dàn nhạc bị giải thể, Daigo quyết định bán cây Cello mà anh Ä‘ã phải vay tiền mua và quay trở về quê nhà ở Yamagata để bắt đầu lại từ đầu.

Tại Ä‘ây, anh tình cờ nhận công việc là má»™t người chuyên làm dịch vụ tẩm liệm - thá»±c hiện nghi thức tang lá»… theo truyền thống của Nhật Bản. Dù tin vào triết lí đạo Phật nhÆ°ng cái chết vẫn là má»™t đề tài cấm kỵ trong văn hóa Nhật. Bởi vậy, bá»™ phim, giống nhÆ° má»™t cuá»™c cách mạng, Ä‘em đến cái nhìn má»›i cho khán giả, Ä‘ánh thức ở họ má»™t suy nghÄ© khác về cái chết và về những người làm công việc liên quan đến nó.

Cái chết là má»™t cánh cá»­a. Chết không có nghÄ©a là Hết. Chỉ là sá»± rời bỏ hiện tại và bÆ°á»›c vào má»™t thế giá»›i khác. Chúc chuyến Ä‘i vui vẻ. Hẹn gặp lại.

Từ má»™t công việc gượng ép, bị coi thường và không có tÆ°Æ¡ng lai…
Chẳng ai có thể tưởng tượng má»™t nghệ sÄ© dàn nhạc giao hưởng lại làm công việc này, ngay cả chính Daigo cÅ©ng chÆ°a từng nghÄ© đến. Chỉ vì hiểu nhầm má»™t Ä‘oạn quảng cáo tuyển nhân viên mà anh Ä‘ã tìm tá»›i công ty Tang Lá»… của ông Sasaki, nÆ¡i mà anh nghÄ© là công ty du lịch, bởi dòng chữ “cần người chuẩn bị cho má»™t chuyến Ä‘i”. Dù miá»…n cưỡng, Daigo ngay lập tức được nhận. ChÆ°a hết, ông Sasaki còn dúi vào tay anh những đồng lÆ°Æ¡ng đầu tiên cho ngày làm việc đầu tiên khiến anh tiếp tục công việc mà chÆ°a biết thá»±c hÆ° ra sao. Bản thân Daigo cÅ©ng cảm thấy xấu hổ, anh Ä‘ã phải nói dối Mika, vợ mình, rằng anh làm cho má»™t công ty tổ chức sá»± kiện.  

Vá»›i người chÆ°a từng nhìn thấy xác chết, ngay cả ngày mẹ mất, Daigo cÅ©ng Ä‘ang Ä‘i du học, thì việc này thật sá»± quá khó khăn, đặc biệt là những con mắt kì thị, những sá»± khinh miệt mà người ta dành cho người làm nghề khâm liệm nhÆ° anh. Ngày đầu tiên, Daigo phải tiếp xúc vá»›i thi thể má»™t người phụ nữ già cô Ä‘Æ¡n, được phát hiện khi Ä‘ã qua đời 2 tuần. Anh liên tục nôn má»­a lúc phụ giúp Sasaki, cảm thấy nhục nhã khi bị người ta xa lánh ở trên xe bus. Anh lao vào nhà tắm công cá»™ng, cố gắng gá»™t sạch mùi tá»­ khí và trở về nhà, nhìn thấy đồ ăn là toàn thân lại nôn nao.

Phân Ä‘oạn Daigo bỏ dở bữa ăn, giữa căn bếp, lao vào ôm lấy Mika, gần nhÆ° muốn lá»™t tung đồ của vợ ra, ấp mặt vào ngá»±c, vào bụng cô, sờ soạng khắp cÆ¡ thể cô khiến người ta cảm thấy má»™t ná»—i hoảng sợ hiện hữu. Có phải Daigo Ä‘ang cố cảm nhận sá»± ấm nóng của má»™t cÆ¡ thể Sống để cảm thấy được là mình còn Ä‘ang Sống?

Sá»± miệt thị tăng lên má»™t bậc khi Yamashita, người bạn cÅ© của Daigo biết nghề nghiệp mà anh Ä‘ang làm. Anh ta vô cùng lạnh nhạt khi gặp lại Daigo trên phố, không cho phép con gái của mình chào Daigo, thậm chí còn kéo bạn ra má»™t góc, mắng mỏ rằng hãy kiếm má»™t công việc tá»­ tế hÆ¡n. Vá»›i họ, nghề Khâm liệm xác chết là má»™t Ä‘iều kinh khủng, Ä‘áng khinh bỉ.

ChÆ°a hết, Mika, người vợ yêu quý của Daigo, người luôn ủng há»™ anh, cả việc anh bỏ chÆ¡i Ä‘àn, cả việc theo anh về quê sống, cÅ©ng tỏ ra ghê tởm chồng ngay lúc cô phát hiện sá»± thật. Daigo muốn xin lá»—i, muốn ôm vợ nhÆ°ng Mika Ä‘ã thẳng thừng từ chối. Cô đẩy chồng ra, thốt lên hai tiếng “DÆ¡ bẩn” và quyết định sẽ về nhà mẹ đẻ. Mika đặt ra cho chồng hai lá»±a chọn, má»™t là cô, hai là thứ việc “ghê tởm” mà anh Ä‘ang làm.

Không thể lá»™t tả cho hết sá»± thất vọng của Daigo. Thế nhÆ°ng … tại sao anh lại không bỏ cuá»™c? Tại sao anh lại tiếp tục công việc không thể có tÆ°Æ¡ng lai này? Cái công việc mà hầu nhÆ° không ai muốn làm, nhất là lại ở vào cái tuổi còn Ä‘ang đầy hoài bão nhÆ° Daigo?

… Đến những thÆ°Æ¡ng yêu gắn bó kì lạ
Có lẽ bởi, chỉ sau thời gian ngắn gắn bó vá»›i cái nghề có vẻ “kinh khiếp” ấy, Daigo Ä‘ã được chứng kiến những Ä‘au khổ của những gia Ä‘ình mất người thân. Anh thấy những mâu thuẫn, gây gổ, cãi vã… thấy cả những yêu thÆ°Æ¡ng và những niềm vui từ giã lạ kì.     

Đó là người con trai đồng tính bị bố mẹ ruồng rẫy, không nhìn mặt. NhÆ°ng sau khi được liệm, ngắm nhìn gÆ°Æ¡ng mặt con được trang Ä‘iểm đẹp nhÆ° má»™t cô gái Ä‘ích thá»±c, họ nhận ra rằng dù là trai hay gái thì Ä‘ó vẫn là con của họ.   

Đó là người chồng miệt thị nghề nghiệp của ông Sasaki và Daigo là cái nghề “kiếm sống từ những người chết”, ấy vậy mà chỉ sau vài tiếng, khi chính mắt thấy hai người khâm liệm cho vợ thì ông ta Ä‘ã chạy theo họ, Ä‘Æ°a cho họ những miếng bánh trong lá»… tang và cúi đầu cảm Æ¡n vì lúc này chính là lúc vợ ông đẹp nhất.

Đó là má»™t ông già nằm trong quan tài được vợ và các con cháu hôn đầy son môi khắp mặt cùng những nụ cười vui vẻ hài hÆ°á»›c và chào tạm biệt ông trÆ°á»›c lúc hỏa táng.

Và đặc biệt hÆ¡n cả, là ông chủ của Daigo, ông Sasaki, Ä‘ã tìm thấy tình yêu vá»›i công việc khâm liệm người chết sau khi chính tay ông trang Ä‘iểm cho vợ của mình lúc  bà qua đời.

Giữa không khí yên tÄ©nh, mọi hành Ä‘á»™ng đều thành kính. Những Ä‘á»™ng tác tỉ mỉ tá»›i từng chi tiết. Sá»± trân trọng thân xác người Ä‘ã khuất. Hồi sinh má»™t cÆ¡ thể chết, trao cho họ sá»± sạch sẽ và vẻ đẹp để cho họ bÆ°á»›c sang thế giá»›i bên kia. Công việc mà theo nhÆ° Daigo cảm nhận, là thứ cần rất nhiều sá»± tôn kính và yêu thÆ°Æ¡ng. Cứ thế, trong Daigo xuất hiện những thay đổi không ngừng. Anh nhận ra những Ä‘iều cao quý của con đường mà anh Ä‘ã chọn. Việc anh rời bỏ Tokyo để về Quê Nhà, cÅ©ng không khác gì những con cá hồi Ä‘ang cố bÆ¡i ngược dòng dù cuối cùng, có thể chúng biết là chúng sẽ chết. Chắc chắn, chúng muốn quay lại nÆ¡i chúng sinh ra để tìm lại bản thân mình.  

Daigo Ä‘ã nói vá»›i Mika rằng Chết thì có gì khác? Anh và Em, ta đều sẽ chết. Quay trở lại cảnh ở Ä‘oạn đầu phim, ta thấy trường Ä‘oạn Mika được bà hàng xóm tặng cho má»™t con má»±c. Cả hai vợ chồng cùng hoảng khi thấy con má»±c còn sống. Họ vá»™i vã Ä‘Æ°a nó ra biển, nhÆ°ng tá»›i nÆ¡i thì nó Ä‘ã chết. Khoảnh khắc ấy thật sá»± khiến cả hai cùng sốc. Mãi cho tá»›i về sau này, Daigo má»›i nhận ra rằng Chết chÆ°a phải là Hết.

HÆ¡n thế nữa, cái chết giúp họ gần nhau hÆ¡n. Không chỉ có mối quan hệ giữa Mika và Daigo mà còn là cái nhìn của cậu bạn cÅ© Yamashita vá»›i anh. Mẹ của Yamashita bị ngã và qua đời. Họ cùng ngồi Ä‘ó, chứng kiến Daigo khâm liệm cho bà bằng sá»± cẩn trọng, bằng tình yêu thÆ°Æ¡ng và niềm vui mà anh Ä‘ang làm - là giúp bà sá»­a soạn thật đẹp - thì hết thảy mọi khinh bỉ, mọi coi thường, mọi ghê tởm đều biến mất. Thay vào Ä‘ó là những giọt nÆ°á»›c mắt và nụ cười.

Trải suốt bá»™ phim, Ä‘iều Ä‘au Ä‘áu nhất của Daigo chính là người cha phản bá»™i Ä‘ã bỏ mẹ con anh để Ä‘i vá»›i người Ä‘àn bà khác lúc anh lên 6 tuổi. Daigo thậm chí không thể nhá»› nổi mặt ông. Tất cả những gì anh còn giữ lại là hòn Ä‘á cảm xúc mà cha anh Ä‘ã đặt vào bàn tay anh trÆ°á»›c khi ông bỏ nhà Ä‘i. TÆ°Æ¡ng truyền rằng, vào thời khởi thủy, lúc người ta chÆ°a tìm ra chữ viết, người ta Ä‘ã chọn cách tặng Đá cho nhau để bày tỏ những cảm xúc của mình. Khi nghe tin cha mất, Daigo gượng gạo đồng ý Ä‘i vá»›i Mika tá»›i nhận thi thể của ông. TrÆ°á»›c sá»± vô tình của những nhân viên tang lá»… ở Ä‘ây, Daigo quyết định sẽ làm nghi lá»… khâm liệm cho người cha mà anh vẫn thấy vô cùng xa lạ.

Vẻ lạnh nhạt vô cảm của Daigo bá»—ng biến mất khi anh thấy cha anh nắm chặt trong lòng bàn tay hòn Ä‘á cảm xúc mà anh Ä‘ã tặng cho ông. Daigo thốt lên má»™t tiếng Cha, rÆ°ng rÆ°ng nÆ°á»›c mắt cạo râu và làm đẹp cho ông, thá»±c hiện nghi lá»… cuối cùng trong đời Sống để Ä‘Æ°a ông về vá»›i đời Chết. Anh nhẹ nhàng đặt hòn Ä‘á ấy vào bụng Mika, nÆ¡i mà cô Ä‘ang mang đứa con tÆ°Æ¡ng lai của anh. Đó, chẳng phải là má»™t sá»± tiếp nối hay sao? Cái Chết là Khởi đầu?

“Người tiá»…n Ä‘Æ°a” nói về nghề khâm liệm người chết nhÆ°ng tuyệt nhiên không có những cảnh ghê rợn hay u ám. Trái lại, bá»™ phim có những cảnh quay tuyệt đẹp, trong sáng, những cánh đồng bát ngát trắng tuyết hay những ngọn đồi rá»±c rỡ cánh hoa Ä‘ào bay trong gió. Thêm vào Ä‘ó là phần âm thanh tuyệt vời lắng đọng của những bản Cello da diết ngọt ngào. Thì ra, Daigo Ä‘ã không hề đọc nhầm những dòng quảng cáo Ä‘ó. Đây, Ä‘ích thá»±c là công việc của người “giúp đỡ những người khác chuẩn bị cho má»™t chuyến Ä‘i”. Chúc chuyến Ä‘i vui vẻ! Hẹn gặp lại!